Afyon İş Hukuku
Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşen bir düzen bileğildir. Hukuk, toplum içinde insanların hakikat ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak için vardır. Adalet değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene vurunmak, içtimai dirimın gerçekleşmesini bulmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin içinsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, nasıl sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içinde insanların tasarruf ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte tüze, insan davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-huy ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Hukuk, insanlık seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, huy ve insanlar olarak belirten reylerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini bulmak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın bütünüdür. Daha yaygın bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai yaşama düzenidir. Hukuk Lügat Anlamı Hukuk kelimesi Arapça “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na bakarak tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Yol Anlamı Hukuk dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir tanım dokumalamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içinde esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri bahis düzlük kısmına Özel Hukuk, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Hukuk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun mebdelıca alt dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kırat kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla emsal nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Hukuk düzlükında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Hukuk düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları karışmak için kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve dünyalık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları üzere derece derece tüze dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi reyleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşama düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai dirimı düzenleyip insanların pasış ve emniyet içinde bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Içtimai İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun tatbik amacını, içtimai gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile toplum içinde canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından kaynaklanan ihtiyaçlarını içinlamaya çalışır. Hukuk bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni dirimın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın natürel dokumasına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına şayeste yürütmek zorundadır. Hukuk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile bağlıdır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Adalet Hukuk bu fonksiyonu ile muayyen bir düzenleme şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak reel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanımıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Adalet haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında şahsi bir özelliği deyimler. Eş her saat haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni yağdırmak uğrunda geceli gündüzlü ve bileğkârmez bir çaba gösterir. İşte bu tasarruf ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mefhumı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki kırat olarak kavil konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Maşer içindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini içeren kurallar bilcümleü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek yerinde bulunduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Hukuk bir toplum düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; ister mevcut düzeni beklemek, gerekse onu bileğkârtirmeyi meşrulaştırmak için her saat adalete mebdevurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta içinmıza kurulu tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze medlulında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut tüze düzenlerinin kendisine şayeste olup olmadığı açısından bir kırat ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif içinlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşama uyacak, hem bile bu içtimai dirimın pasış içinde sürebilmesi için bir düzen görünümünü esenlamaya çalışacaktır.